Spis treści

Od 1 stycznia 2023 każdy sprzedawca i przedsiębiorca oferujący swoje produkty lub usługi w formie handlu elektronicznego musi zaadoptować się do nowych realiów spowodowanych implementacją nowej dyrektywy unijnej i zmianie ustawy o prawach konsumenta. Wejście w życie dyrektywy Omnibus realnie zmienia sposób postrzegania ofert na rynku e-commerce przez naszych klientów. Czy mimo wszystko jest to kolejna seria aktów prawnych mających na celu sprowadzenia całej branży do wspólnego mianownika? Czy są jakieś pozytywne aspekty wprowadzenia tych przepisów? Na te oraz inne pytania postaramy się odpowiedzieć w dzisiejszym artykule.

Co to deklaracja Omnibus?

(Deklaracja / dyrektywa / ustawa) Omnibus to zupełnie nowa rzeczywistość dla wielu przedsiębiorców oferujących swoje towary usługi lub treści cyfrowe w sieci. Powyższa dyrektywa to zbiór poszczególnych aktów prawnych dotyczących ochrony konsumenta, praw konsumenta czy też finalnie dyrektywy o nieuczciwych praktykach handlowych.

Ważne daty:

  • Dnia 27 listopada 2019 r. zostaje uchwalona dyrektywa parlamentu Europejskiego i Rady nakładająca szereg nowych obowiązków dla każdego sklepu internetowego czy platform handlu elektronicznego – głównie w aspekcie ochrony konkurencji i konsumentów.
    • Do dnia 28 listopada 2021 r. Państwa członkowskie były zobowiązane do zaimplementowania przepisów dyrektywy najpóźniej do 28 maja 2022 r.
    • W lipcu 2022 r. projekt ustawy został skierowany do Sejmu.
    • Dnia 1 stycznia 2023 r. dyrektywa Omnibus zaczyna obowiązywać podmioty prowadzące e-handel w Polsce.

    Co to są dyrektywy?

    Dyrektywy to rodzaj aktów prawnych w Unii Europejskiej (UE), które zobowiązują państwa członkowskie do osiągnięcia określonego celu, ale pozostawiają państwom swobodę w wyborze sposobów jego realizacji. Dyrektywy służą do wprowadzania ram prawnych w różnych dziedzinach – od konkurencji i konsumentów, przez środowisko naturalne, po zdrowie i bezpieczeństwo. Celem dyrektyw jest harmonizacja prawa państw członkowskich i ujednolicenie pewnych zasad w całej UE, co ma na celu usprawnienie wymiany handlowej i usług oraz poprawę warunków działania dla przedsiębiorstw działających na terenie UE. Państwa członkowskie mają określony termin na implementację dyrektywy do swoich wewnętrznych przepisów prawnych, po tym terminie państwa członkowskie muszą stosować przepisy dyrektywy i krajowe Sądy muszą je przestrzegać w swoich orzeczeniach. Dyrektywa jest aktem prawnym bezpośrednio skutecznym, oznacza to, że jest ona skuteczna bez implementacji do krajowego prawa, jednak to państwa członkowskie odpowiedzialne są za jej implementację.

    Kiedy dyrektywa Omnibus wchodzi w życie?

    Nowe przepisy weszły w życie 1 stycznia 2023 r. i w dużym skrócie mają na celu przeciwdziałanie nieuczciwym praktykom rynkowym oraz pozwolić na lepsze egzekwowanie i unowocześnienie przepisów EU w tym zakresie.

    Nowe obowiązki sklepów internetowych

    Informacja o obniżonej cenie

    Jednym z najbardziej palących przepisów dyrektywy Omnibus jest informowanie konsumentów na rynku o najniższej cenie towaru / usługi. W tym przypadku nasz rodzimy projekt przepisów określa, że jeżeli towar (lub usługa) są oferowane do sprzedaży w okresie krótszym niż 30 dni, obok informacji o obniżonej cenie należy zawrzeć informację o najniższej cenie tego towaru lub tej usługi, która obowiązywała w okresie od dnia oferowania tego towaru lub tej usługi do sprzedaży do dnia wprowadzenia obniżki.

    Przykład:

    Jeżeli ogłoszenie traktuje o obniżce „50% taniej”, a najniższa cena w ciągu 30 poprzednich dni wynosiła 100 zł, sprzedawca jest zobligowany podać 100 zł jako „wcześniejszą” cenę, od której oblicza się 50-procentową obniżkę, pomimo faktu, że ostatnia cena sprzedaży towaru wynosiła 180 zł.

    Samo uchwalenie ustawy i jej wejście to jedno, a faktyczna forma implementacji założeń to już zupełnie osobna kwestia. Wszak sam sposób podawania klientowi informacji nie jest zbytnio określony. Wiemy z kolei, że ma być to sposób jednoznaczny, niewzbudzający wątpliwości i umożliwiający porównanie cen. Trudno więc oszacować, czy prawidłowym zabiegiem będzie bezpośrednie podanie wszelkich informacji od razu na stronie produktu, po najechaniu kursorem na specjalny baner czy inne formuły. Dokładniejsze określenie tych sposobów może przynieść planowane rozporządzenie Ministra właściwego do spraw gospodarki, który po zasięgnięciu opinii UOKiK – zgodnie z projektem ustawy implementującej dyrektywę Omnibus – sprecyzować lub określić sposób pokazywania cen produktów i usług.

    A co, jeżeli produkt jest sprzedawany krócej i nie mamy możliwości wskazania najniższej ceny 30 dni przed wprowadzeniem promocji? W takich sytuacjach należy poinformować klienta o cenie produktu, jaka obowiązywała w momencie wprowadzenia go do sprzedaży.

    Plasowanie produktów w wynikach wyszukiwania

    Za znaczenie plasowania możemy rozumieć wszelkie praktyki prowadzone przez przedsiębiorcę mające na celu przyznanie określonej widoczności produktów w wynikach wyszukiwania (niezależnie od środków np. w formie podpowiedzi). Oznacza to, że praktyki wykorzystujące „zaplanowane” uszeregowanie produktów w sposób zamierzony (wpływające na decyzję zakupową) jest uważane za praktykę plasowania. Jeżeli uszeregowanie towarów / produktów jest sponsorowane przez dany podmiot (np. daną markę), powinna zostać podana stosowna informacja dla klienta.

    Opinie o produktach / rekomendacje / recenzje

    Istotne zmiany zachodzą nie tylko w zakresie przedstawiania cen. W odniesieniu do lepszego egzekwowania praw konsumenta nie możemy również zapomnieć o rekomendacjach i opiniach o produkcie. W tym zakresie również zaszły stosowne zmiany. Mając na uwadze zbiorowe interesy konsumentów każdy dostawca internetowej platformy handlowej, czy też właściciel e-biznesu powinien zastosować nowe podejście do sposobu publikowania opinii na temat produktu / usługi.

    • Nie będzie możliwe usuwanie negatywnych opinii,
      • Nie będzie możliwe dodawanie „kupionych” opinii (m.in. marketing szeptany),
        • Musisz poinformować konsumenta na jakiej zasadzie opinie/rekomendacje zostały zweryfikowane oraz jakie są kryteria wyliczania ocen,
          • Jeżeli dana opinia jest sponsorowana – musi posiadać stosowną wzmiankę,
          • Komunikaty powinny znajdować się w tym samym miejscu, w którym zamieszczone są opinie konsumentów lub na stronie danego produktu (można również ująć te informacje w regulaminie strony / sklepu),
            • Opinie / rekomendacje powinny być liczone od każdego klienta, który faktycznie zakupił dany produkt / usługę.

              Korzystasz z algorytmów wyliczania cen?

              Implementacja dyrektywy Omnibus to również nowe zapisy odnośnie do tego, w jaki sposób tworzymy oferty cenowe w oparciu o zautomatyzowane podejmowanie decyzji. Internetowe platformy handlowe częstokroć korzystają z indywidualnego profilowania klienta, analizując jego siłę nabywczą / dane osobowe i na tej podstawie wyliczając ceny. W przypadku korzystania z takich rozwiązań nakłada się obowiązek informacyjny dla klienta, że przedstawiona mu cena za towar czy usługi cyfrowe została wyliczona na podstawie właśnie takiego narzędzia oraz sam fakt jego posiadania.

              Niestety, jak w większości młodych dyrektyw unijnych – ten zapis nie ma jasno określonego środka wykonawczego, co nie pomaga w odpowiednim dostosowaniu zmian wynikających z tego przepisu. Dowolność interpretacji może z kolei narazić wiele biznesów na niedogodności.

              Co również warto nadmienić, powyższy przepis nie odnosi się do algorytmów wyliczania cen / marż produktów na podstawie składowych kosztów, stanów magazynowych itp. często stosowanych w systemach ERP dla e-commerce.

              Informacja o numerze telefonu

              W myśl nowych przepisów sprzedawcy internetowi są zobowiązani do podania / udostępnienia swoim klientom numeru telefonu. Powinien znaleźć się w widocznym miejscu na stronie internetowej, przykładowo w dedykowanej zakładce / stopce. Ten numer powinien bezpośrednio kierować do kontaktu z osobą odpowiedzialną za obsługę sklepu.

              Dla korzystających z marketplace (np. Allegro) lub innych platform

                Przy okazji wejścia nowego prawa zostały wykute dodatkowe definicje:

                • Internetowa platforma handlowa – to taka, która umożliwia podmiotom lub sprzedawcom indywidualnym sprzedaż ich produktów w tym zawierania umowy dot. sprzedaży online. Będą zaliczały się do nich wszystkie platformy marketplace,
                • Dostawca internetowej platformy handlowej – określamy przedsiębiorcę, który obsługuje / dostarcza internetową platformę handlową lub umożliwia korzystanie z niej. Należy jasno zaznaczyć, że dostawca jest zobowiązany poinformować konsumenta, czy osoba trzecia oferująca na platformie usługi, towary lub treści cyfrowe jest przedsiębiorcą. Wszystko po to, aby poinformować klienta, czy umowa zawarta na platformie jest objęta ochroną przepisów prawa konsumenckiego.

                Co oznacza dyrektywa Omnibus dla Twojego e-biznesu?

                Wielu e-przedsiębiorców w ostatnich miesiącach żywo komentowało nadchodzące zmiany. Opinie – choć liczne, są częstokroć niejednoznaczne. Polaryzację możemy również zaobserwować na wszelkich forach i w mediach społecznościowych, gdzie sami kupujący częstokroć w sposób wyjątkowo krytyczny odnoszą się do promocji produktów, które w ich odczuciu nie są faktycznymi promocjami (gdyż w informacji obok ceny widzą, że była ona znacznie niższa niż prezentowana promocja). Trudno jest jednoznacznie wytłumaczyć klientom, jakie składowe wchodzą w finalną cenę produktu, nie wspominając o wszechobecnej inflacji, kursie walut, słabnącym popycie, czy kosztami prowadzenia działalności i na marżach skończywszy.

                Z pewnością, wraz z wejściem w życie dyrektywy wiele firm odczuło ulgę. Ci, którzy grali „fair” doczekali się stosownych ram prawnych, z kolei ci, którzy „pomagali szczęściu” z pewnością mają teraz nie lada orzech do zgryzienia. Stawkę dopełniają również firmy, które w dalszym ciągu nie są w stanie zaimplementować wszelkich wymogów o nowych prawach konsumenta oraz niektórych innych ustaw, gdyż w myśl Polskiej litery prawa – ich interpretacja jest niejednoznaczna, co utrudnia wdrożenie ich w życie.

                Produkt fizyczny a produkt cyfrowy – pozostałe dyrektywy

                Wszechobecny obowiązek informowania również dotyczy wszelakiej maści sprzedawanych produktów cyfrowych i regulacji dotyczących kwestii konsumenckich. Wraz z wejściem dyrektywy Omnibus dochodzą jeszcze dodatkowe dyrektywy.

                Dyrektywa Cyfrowa

                Warunkuje m.in. uregulowanie zasad płatności za treści/usługi cyfrowe oraz treści, które oferowane są klientom w zamian za ich dane osobowe. Zaliczają się do nich między innymi:

                • Pliki audio/video,
                  • Aplikacje i programy komputerowe,
                    • E-booki,
                      • Kursy i szkolenia.

                        Dyrektywa Towarowa

                        Warunkuje m.in. uregulowanie kwestii w odniesieniu do niezgodności towaru z umową, rękojmi konsumenckiej i gwarancji. W tym:

                        • Nowe zasady reklamacji / rękojmi – odpowiedzialność za ujawnione wady towarów w ciągu 2 lat od zakupu. Przysługuje prawo do rozpatrywania reklamacji w odniesieniu do naprawy czy wymiany produktu. W przypadku odmowy przez przedsiębiorcę – klient może wystąpić o zwrot środków lub obniżenia ceny produktu,
                          • Koszty dostawy związane z naprawą czy wymianą – przedsiębiorcy są zobowiązani do ponoszenia kosztów zarówno odbioru towaru, jak i odesłania towaru od konsumenta. Zwroty środków powinny być realizowane w najszybszym możliwym terminie, jednak nie później niż 14 dni od otrzymania towaru / dowodu odesłania,
                          • Skrócenie czasu rozpatrywania reklamacji – dotychczasowo obowiązek wskazywał na 30 dni, teraz jest to 14 dni,
                          • Wydłużenie czasu na reklamację od klienta – zmiana z dotychczasowego roku do dwóch lat od momentu wysyłki towaru (z wyjątkiem towarów używanych np. z outletu),
                          • Pojawienie się nowej kategorii towarów – tzw. towary z elementami cyfrowymi (czyli takimi, które zawierają treść lub usługę cyfrową). Co ważne, tyczy się to również towarów, które są zależne od usługi cyfrowej (ich brak uniemożliwia prawidłowe funkcjonowanie produktu).

                          Co w przypadku naruszenia ustaleń? Jakie kary?

                          Wraz z wejściem w życie nowych przepisów wdrażających dyrektywę Omnibus możemy zapoznać się z „taryfikatorem” kar przewidzianych w ustawie. Należy wspomnieć, że każdy e-przedsiębiorca jest niejako zobowiązany do podjęcia uzasadnionych i proporcjonalnych kroków w celu zadbania o możliwie najdokładniejsze wdrożenie zmian.

                          Co więc grozi wszystkim nieuważnym podmiotom? Artykuł 8 dyrektywy nakłada obowiązek na państwa członkowskie na wprowadzenie skutecznych, proporcjonalnych i odstraszających kar dla podmiotów naruszających przepisy. Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości PARP dodatkowo wskazuje:

                          • „…szereg zachowań przedsiębiorcy w zakresie informowania o obniżkach cen będzie podlegać ocenie Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, który będzie mógł uznać daną praktykę za naruszającą zbiorowe interesy konsumentów, a w związku z tym ukarać przedsiębiorcę stosowną karą, wynoszącą do 10% obrotu osiągniętego w roku obrotowym poprzedzającym rok nałożenia kary. Ponadto Prezes UOKiK może nałożyć na osobę zarządzającą przedsiębiorcą karę pieniężną w wysokości do 2 000 000 zł, jeżeli osoba ta, w ramach sprawowania swojej funkcji w czasie trwania stwierdzonego naruszenia, umyślnie dopuściła przez swoje działanie lub zaniechanie do zaistnienia praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów.”
                          • „…przedsiębiorcę, który nie będzie wykonywał nowych obowiązków w zakresie informowania o obniżkach cen towarów i usług, wojewódzki inspektor Inspekcji Handlowej będzie mógł nałożyć karę pieniężną do wysokości 20 000 zł. Z kolei, jeśli przedsiębiorca nie wykona nowych obowiązków co najmniej trzykrotnie w okresie 12 miesięcy, licząc od dnia, w którym stwierdzono naruszenie tych obowiązków po raz pierwszy, wojewódzki inspektor Inspekcji Handlowej będzie mógł nałożyć na przedsiębiorcę karę pieniężną do wysokości 40 000 zł.”

                              Źródło:

                              https://www.parp.gov.pl/component/content/article/82715:dyrektywa-omnibus-obowiazek-informowania-o-cenach
                              https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/ALL/?uri=CELEX:32019L2161

                              Podsumowanie

                              Dyrektywa Omnibus wprowadza kilka świeżych i koniecznych zmian w odniesieniu do obecnych bolączek handlu elektronicznego. Zdania na temat jej zasadności i sposobów realizacji są już niestety podzielone. Jak każda młoda dyrektywa – jej faktyczny kształt oraz działanie będą weryfikowana przy okazji następnych aktów prawnych doprecyzowujących jej założenia. Z kolei nam – przedsiębiorcom pozostaje cierpliwie ustosunkowywać się do wytycznych oraz wdrażać stosowne usprawnienia.